بررسی القای ریشه های مویین در گیاهان دارویی کاسنی و گل گاوزبان ایرانی

کشت ریشه های موئین بعلت رشد سریع، زمان دو برابر شدن کوتاه، سهولت نگهداری و توانایی سنتز گستره ای از ترکیبات شیمیایی و همچنین استفاده از آن به عنوان یک سیستم مدل ارزشمند برای ارزیابی، توسعه و کاربرد اصول مهندسی ژنتیک در گیاهان مورد توجه قرار گرفته است.گیاه دارویی کاسنی(cichorium intybus) و گل گاوزبان (echium amoenum) از جمله گیاهان با ارزش دارویی هستند که در طب سنتی و مدرن مورد استفاده قرار می گیرند.کاسنی حاوی متابولیت های ثانویه شناخته شده ی فراوان و مهمی از جمله اینولین، اسکولین و کومارین و گل گاوزبان نیز حاوی ترکیبات و متابولیت های ارزشمندی چون، آلکالوئیدهای پیرولیزیدینی، شیکونین، رزمارنیک اسید، اسیدهای چرب غیر اشباع، کوئینون و نفتاکوئینون می باشد. در این مطالعه ابتدا اثر نوع محیط کشت ( (ls, ms, b5 و قابلیت سویه های مختلف آگروباکتریوم ریزوژنز (15834, a13,11325,a4)، بمنظور القاء ریشه های تراریخت در گیاه کاسنی و گل گاو زبان بررسی گردید. سپس ژن gus با موفقیت در ریشه های تراریخت گیاه کاسنی بیان شد و تیمارهای مختلف هورمونی بمنظور بهینه سازی شرایط باززایی گیاه کامل از ریشه های موئین مورد آزمون قرار گرفت. بر این اساس محیط کشت ms و سویه a13 با درصد فراوانی 15/63%، در القاء ریشه زایی روی ریزنمونه های کوتیلدونی گیاه کاسنی انتخاب گردید. بیشترین میزان وزن خشک ریشه موئین برای گیاه کاسنی در محیط ms و تراریختی با سویه a13 و کمترین میزان وزن خشک در محیط b5 و در اثر تراریختی با سویه a4 مشاهده شد. همچنین فنوتیپ رشد ریشه های موئین به صورت سه گروه کلون های تند، کند و متوسط رشد توصیف شد. از این لحاظ بیشترین وزن خشک مربوط به کلون تند رشد c1 از سویه a4 با 250 میلی گرم ماده خشک و کمترین آن متعلق به کلون کند رشد c1 از سویه 15834 با 6/4 میلی گرم ماده خشک تعیین گردید. آزمون هیستوشیمیایی بیان پس از ایجاد ریشه های تراریخت توسط سویهa13 حامل پلاسمید pcambia1304حاوی ژن gus در گیاه کاسنی، کلون های ریشه ای با درجات متفاوتی از بیان موقت و پایدار را آشکار ساخت. در بررسی تیمارهای باززایی برای کلون های ریشه ای که به تست بیان ژن gus پاسخ مثبت دادند، مشخص گردید که اگرچه تمامی تیمار های مورد آزمون منجر به تولید کالوس از ریشه ها گردیدند ولی در نهایت در هیچ یک از تیمارها شاخه زایی و باززایی کامل القاء نشد. نتایج نشان می دهد با افزایش غلظت هورمون های سیتوکینینی رشد ریشه های مویین در محیط کشت کاهش یافته و کالوس ها سبز و توده ای می شوند. در این مطالعه گیاه گل گاو زبان برخلاف کاسنی بعلت شدت بالای آلودگی های میکروبی و عدم پاسخ به سویه های مورد بررسی آگروباکتریوم ریزوژنز و روش های معمول انتقال ژن بواسطه آگروباکتریوم بعنوان گونه مقاوم تر به تهاجم پاتوژنی باکتری ریزوژنز معرفی گردید.